Η Μαρία Καρδάτου γράφει για τη νέα ποιητική συλλογή της Μαρίας Αρχιμανδρίτου
Ηλίου Φάος
Η Μαρία Αρχιμανδρίτου με εκκίνηση από την Αισχυλική Ορέστεια και τον χαιρετισμό στο φως (Ηλίου, φάος) προχωρά αγγίζοντας πολλούς ποιητές: Οδυσσέα Ελύτη, Μαν. Αναγνωστάκη, Γ. Σεφέρη, Rainer Maria Rilke, τον Όμηρο με το ποίημα της το «Παράπονο του Έκτορα» (ας ήμουν στρατιώτης άγνωστος … παρά να με ξυπνά η δόλια φήμη … του έπους δόξα), η «Κλωστή» με την Πηνελόπη. Μετά στην «Πέτρα ως απορία βίου» αναφέρει: W.B. Yeats, T.S. Eliot, Octavio Paz. Τον Ρωμαίο Ausonio, τον μαθητή του Pavlino.
Στον Ησίοδο η αδικία συχνά δεν διαπράττεται από έναν μόνο αλλά ενδέχεται να έχει και συνεργούς που ανήκουν σε θεσμοθετημένα όργανα μιας κοινωνίας τα οποία έχουν ηθικά διαβρωθεί όπως συμβαίνει με τους δωροδοκούμενους βασιλείς, δικαστές. Πρόθεση είναι η Αλήθεια στον Ησίοδο και η θεοδικία. Το θέμα της θεοδικίας παραμένει στην Αρχαϊκή εποχή με εκφραστή του τον Σόλωνα και κυρίως τον Αισχύλο.
Στην Μαρία η αλήθεια και το δίκαιο διεκδικούν τη θέση που τους ταιριάζει: η αλήθεια (στάχτη σκορπίστηκαν τα λόγια μου στο κύμα, ποιος θα μιλήσει τώρα πια τη λύπη μου; ποιος θα με βρει ξανά ακέρια αλήθεια;), το δίκιο (Με λένε δίκιο μαχαίρι το κρατώ. Διχάζω. Στο «χθες» το αίμα και στο «σήμερον» μια χούφτα φως).
Η δικαιοσύνη και η αλήθεια αστράφτει σαν τον ήλιο σε μια καθαρή λαμπερή μέρα που με το σπαθί του ανοίγει δρόμο στο μέλλον.
Η γλώσσα η ζωντάνια των λέξεων εκφράζουν και τον (εσωτερικό) διανοητικό κόσμο της ΜΑ με τις υπαρξιακές της ανησυχίες, μια ποιήτρια δυνατή, αλλά και λυρική σε στιγμές τρυφερές όπως το ποίημα για τη μητέρα Ζαφειρένια.
Σε άλλα ποιήματα βάζει τον λόγο «εις τον τύπον των ήλων» χωρίς να ωραιοποιεί τη σκληρή πραγματικότητα που γνωρίζει πολύ καλά και ως εγκληματολόγος (παράξενος συνδυασμός). Αγγίζει τον πόνο αλλά και την αγριότητα, κάποιων ανθρώπων (το ποίημα «Σκοτεινή γυναίκα» όπου καταδικάζεται η γυναίκα σε θάνατο δια λιθοβολισμού επειδή φάνηκαν οι αστράγαλοί της).
Στο «Ασκήσεις επί χάρτου» μας καθηλώνει με την αίλουρο στιγμή και δίπλα να γυμνάζεται η τίγρης δυνατότητα στο τσίρκο του ήλιου της επιθυμίας.
… τη φρόντισα την αγωνία που μου
δώσατε όπως παιδί μονάκριβο
μ’ αγαπημένες λέξεις.
… Δοκιμάζαμε τις λέξεις
να μας τρομάξει (κάποια ζωντανή)
σαν λύκος στο δάσος
της κακιάς μέρας …
και αλλού
Παρουσιάζουμε την κριτική για την τελευταία ποιητική συλλογή της Μαρίας Αρχιμανδρίτου, «Ηλίου Φάος» που έγραψε η ποιήτρια Μαρία Καρδάτου και η οποία δημοσιεύτηκε στο τεύχος 179 (Απριλίου) του περιοδικού «Παρέμβαση».
Ηλίου Φάος
Μαρία Αρχιμανδρίτου
Η Μαρία Αρχιμανδρίτου με εκκίνηση από την Αισχυλική Ορέστεια και τον χαιρετισμό στο φως (Ηλίου, φάος) προχωρά αγγίζοντας πολλούς ποιητές: Οδυσσέα Ελύτη, Μαν. Αναγνωστάκη, Γ. Σεφέρη, Rainer Maria Rilke, τον Όμηρο με το ποίημα της το «Παράπονο του Έκτορα» (ας ήμουν στρατιώτης άγνωστος … παρά να με ξυπνά η δόλια φήμη … του έπους δόξα), η «Κλωστή» με την Πηνελόπη. Μετά στην «Πέτρα ως απορία βίου» αναφέρει: W.B. Yeats, T.S. Eliot, Octavio Paz. Τον Ρωμαίο Ausonio, τον μαθητή του Pavlino.
Στον Ησίοδο η αδικία συχνά δεν διαπράττεται από έναν μόνο αλλά ενδέχεται να έχει και συνεργούς που ανήκουν σε θεσμοθετημένα όργανα μιας κοινωνίας τα οποία έχουν ηθικά διαβρωθεί όπως συμβαίνει με τους δωροδοκούμενους βασιλείς, δικαστές. Πρόθεση είναι η Αλήθεια στον Ησίοδο και η θεοδικία. Το θέμα της θεοδικίας παραμένει στην Αρχαϊκή εποχή με εκφραστή του τον Σόλωνα και κυρίως τον Αισχύλο.
Στην Μαρία η αλήθεια και το δίκαιο διεκδικούν τη θέση που τους ταιριάζει: η αλήθεια (στάχτη σκορπίστηκαν τα λόγια μου στο κύμα, ποιος θα μιλήσει τώρα πια τη λύπη μου; ποιος θα με βρει ξανά ακέρια αλήθεια;), το δίκιο (Με λένε δίκιο μαχαίρι το κρατώ. Διχάζω. Στο «χθες» το αίμα και στο «σήμερον» μια χούφτα φως).
Η δικαιοσύνη και η αλήθεια αστράφτει σαν τον ήλιο σε μια καθαρή λαμπερή μέρα που με το σπαθί του ανοίγει δρόμο στο μέλλον.
Η γλώσσα η ζωντάνια των λέξεων εκφράζουν και τον (εσωτερικό) διανοητικό κόσμο της ΜΑ με τις υπαρξιακές της ανησυχίες, μια ποιήτρια δυνατή, αλλά και λυρική σε στιγμές τρυφερές όπως το ποίημα για τη μητέρα Ζαφειρένια.
Σε άλλα ποιήματα βάζει τον λόγο «εις τον τύπον των ήλων» χωρίς να ωραιοποιεί τη σκληρή πραγματικότητα που γνωρίζει πολύ καλά και ως εγκληματολόγος (παράξενος συνδυασμός). Αγγίζει τον πόνο αλλά και την αγριότητα, κάποιων ανθρώπων (το ποίημα «Σκοτεινή γυναίκα» όπου καταδικάζεται η γυναίκα σε θάνατο δια λιθοβολισμού επειδή φάνηκαν οι αστράγαλοί της).
Στο «Ασκήσεις επί χάρτου» μας καθηλώνει με την αίλουρο στιγμή και δίπλα να γυμνάζεται η τίγρης δυνατότητα στο τσίρκο του ήλιου της επιθυμίας.
… τη φρόντισα την αγωνία που μου
δώσατε όπως παιδί μονάκριβο
μ’ αγαπημένες λέξεις.
… Δοκιμάζαμε τις λέξεις
να μας τρομάξει (κάποια ζωντανή)
σαν λύκος στο δάσος
της κακιάς μέρας …
και αλλού
Με λύκου δόντια
την αλήθεια
σαν σάρκα αθώα
Δάγκωσε
Η ΜΑ παλεύει ή μάλλον πολεμάει με τις λέξεις και βγάζει ποίημα αντιπολεμικό, με τρεις λέξεις στο «Η γλώσσα και οι γραφές»:
… Στρατιώτες λέξεις …
χιλιετίες πίσω οι καρακάξες προσταγές
που άφησε ξοπίσω η μάχη …
και μάταιη σκόνη να σηκώνουμε τη δόξα …
Στο ποίημα «Το όνομα» ο Παυλίνος μαθητής του Αυσόνιου του Ρωμαίου λυρικού ποιητή «τον νέο ελευθέρωσα γιατί έμαθα να μετρώ τη λευτεριά στις πράξεις … παντού μάρμαρα αλλά πουθενά ανθρώπινη ορμή … τα είδωλα να κάνω να γεννούν ζωή … Στην Ισπανία έφθασα, μάθαινα πως υπάρχουν νέοι πουλήθηκαν γιατί δεν μπόρεσαν τα χρέη τους να ξεπληρώσουν …». Η ΜΑ φθάνει μ’ αυτό το ποίημα στις μέρες μας, στις μέρες τις κρίσης στην πατρίδα μας όπου οι νέοι φεύγουν στο εξωτερικό ή μένουν εδώ ταπεινωμένοι, άνεργοι, άστεγοι γιατί δεν μπόρεσαν κι αυτοί τα χρέη τους να ξεπληρώσουν. Πολύ έξυπνα και καθόλου κραυγαλέα η ΜΑ τραβάει το χαλάκι σ’ αυτούς που είναι η εξουσία, η ενοχλητική σκόνη του κόσμου «ο κόκκος της άμμου» και με αγάπη προς τους νέους δίνει μαθήματα δημοκρατικής συνείδησης.
Συνεχίζει στο «Η πέτρα ως απορία βίου» το ευφυές αυτό ποίημα:
«Να μιλήσεις ή να αρνηθείς;
Να χτίσεις ή να χαλάσεις;»
«Βουλιάζει ή αντιστέκεται; Καρτερία ή ανταρσία;»
ποίημα που δίνει με λίγους στίχους πάλι τη φιλοσοφία της ζωής.
Στο «Ο Φαραώ και η σκάλα» ο άνθρωπος με τις ατέλειές του κι ο βασιλιάς που κατέβηκε στη γη «… έγινα άνθρωπος και έμαθα να φοβάμαι» … Να ψάχνει το φεγγάρι στους ουρανούς των λέξεων «Στο όνειρο» «…νομάδες της ερήμου με αίμα το δίκιο κόβουν και σπέρνουν την ελπίδα». Αίμα, ελπίδα, δίκιο και «Η έρημος». Οι άνθρωποι φεύγουν «… τη γη που τους έτρεφε άφησαν πίσω», πάλι μας φέρνει στη δική μας πραγματικότητα έντεχνα με την έρημο των λέξεων και τον συμβολισμό τους. «… Η φρίκη συλημένη και προπαντός οι μέλλοντες όλοι τετελεσμένοι».
Στον πόλεμο τίποτα δεν μετράει, ούτε οι γνώσεις ούτε η ορθογραφία παρά μόνο του θανάτου η αλήθεια, του λύκου δόντια στα «Καλά Λατινικά» κι ο Σιγισμούνδος.
Η ΜΑ καρφώνει το ακόντιο, την πένα της, στο σώμα του παρελθόντος και του ανθρωπίνου πόνου και φθάνει μέχρι το σήμερα καλπάζοντας με το υπέροχο άτι της ελπίδας και με τη γραφή.
Δυνατοί στίχοι πλήρεις ειλικρίνειας και αλήθειας εύστοχοι και περιεκτικοί σε προβληματισμούς παναθρώπινους ανά τους αιώνες.
Η ΜΑ παρουσιάζει στα ποιήματά της την αμφισβήτηση και διαμαρτυρία στις συμβάσεις της κοινωνίας, προσθέτει εικόνες από τη μυθολογία και την παράδοση και σε μερικά ποιήματα έχει λυρική διάθεση. Τονίζει τη ματαιότητα στο ύψος που άγγιξε ο άνθρωπος: «Ο Φαραώ και η σκάλα».
Η ΜΑ μια προικισμένη προσωπικότητα και καλή ποιήτρια με αγάπη για το δίκιο και την ποίηση με την αγωνιώδη κραυγή με τις παραβολές για την ανισότητα και την αδικία, με τη σκληρή ειρωνεία για τους Σιγισμούνδους που βάζουν ψηλά τις πολεμικές ικανότητες. Περνά από τον λαβύρινθο της ερήμου αναδεικνύοντας τον κόκκο της άμμου σε άτομο που στηρίζει μια ολόκληρη κοινωνία που απαρτίζεται από εκατομμύρια κόκκους και δεν μετατρέπεται σε σκόνη να χαθεί στο σύμπαν.
Η ποιήτρια γίνεται τρυφερή και υποκλίνεται στη μητέρα ενώ σφάζει το άδικο και ζυγίζει τη δικαιοσύνη με το χρυσάφι όλου του κόσμου. Φθάνει στην κρίση της εποχής μας ενώνοντας το παρελθόν με το σήμερα και δείχνοντας με το δάχτυλο τη σκανδάλη του αύριο.
Στο τέλος αισιόδοξη χαιρετά την ήλιο και τη ζωή επιστρέφοντας πάντα όπως ο διανοούμενος στο πνεύμα «… την Ιθάκη του νοός…» ένας αιώνιος Οδυσσέας.
Μαρία Καρδάτου
την αλήθεια
σαν σάρκα αθώα
Δάγκωσε
Η ΜΑ παλεύει ή μάλλον πολεμάει με τις λέξεις και βγάζει ποίημα αντιπολεμικό, με τρεις λέξεις στο «Η γλώσσα και οι γραφές»:
… Στρατιώτες λέξεις …
χιλιετίες πίσω οι καρακάξες προσταγές
που άφησε ξοπίσω η μάχη …
και μάταιη σκόνη να σηκώνουμε τη δόξα …
Στο ποίημα «Το όνομα» ο Παυλίνος μαθητής του Αυσόνιου του Ρωμαίου λυρικού ποιητή «τον νέο ελευθέρωσα γιατί έμαθα να μετρώ τη λευτεριά στις πράξεις … παντού μάρμαρα αλλά πουθενά ανθρώπινη ορμή … τα είδωλα να κάνω να γεννούν ζωή … Στην Ισπανία έφθασα, μάθαινα πως υπάρχουν νέοι πουλήθηκαν γιατί δεν μπόρεσαν τα χρέη τους να ξεπληρώσουν …». Η ΜΑ φθάνει μ’ αυτό το ποίημα στις μέρες μας, στις μέρες τις κρίσης στην πατρίδα μας όπου οι νέοι φεύγουν στο εξωτερικό ή μένουν εδώ ταπεινωμένοι, άνεργοι, άστεγοι γιατί δεν μπόρεσαν κι αυτοί τα χρέη τους να ξεπληρώσουν. Πολύ έξυπνα και καθόλου κραυγαλέα η ΜΑ τραβάει το χαλάκι σ’ αυτούς που είναι η εξουσία, η ενοχλητική σκόνη του κόσμου «ο κόκκος της άμμου» και με αγάπη προς τους νέους δίνει μαθήματα δημοκρατικής συνείδησης.
Συνεχίζει στο «Η πέτρα ως απορία βίου» το ευφυές αυτό ποίημα:
«Να μιλήσεις ή να αρνηθείς;
Να χτίσεις ή να χαλάσεις;»
«Βουλιάζει ή αντιστέκεται; Καρτερία ή ανταρσία;»
ποίημα που δίνει με λίγους στίχους πάλι τη φιλοσοφία της ζωής.
Στο «Ο Φαραώ και η σκάλα» ο άνθρωπος με τις ατέλειές του κι ο βασιλιάς που κατέβηκε στη γη «… έγινα άνθρωπος και έμαθα να φοβάμαι» … Να ψάχνει το φεγγάρι στους ουρανούς των λέξεων «Στο όνειρο» «…νομάδες της ερήμου με αίμα το δίκιο κόβουν και σπέρνουν την ελπίδα». Αίμα, ελπίδα, δίκιο και «Η έρημος». Οι άνθρωποι φεύγουν «… τη γη που τους έτρεφε άφησαν πίσω», πάλι μας φέρνει στη δική μας πραγματικότητα έντεχνα με την έρημο των λέξεων και τον συμβολισμό τους. «… Η φρίκη συλημένη και προπαντός οι μέλλοντες όλοι τετελεσμένοι».
Στον πόλεμο τίποτα δεν μετράει, ούτε οι γνώσεις ούτε η ορθογραφία παρά μόνο του θανάτου η αλήθεια, του λύκου δόντια στα «Καλά Λατινικά» κι ο Σιγισμούνδος.
Η ΜΑ καρφώνει το ακόντιο, την πένα της, στο σώμα του παρελθόντος και του ανθρωπίνου πόνου και φθάνει μέχρι το σήμερα καλπάζοντας με το υπέροχο άτι της ελπίδας και με τη γραφή.
Δυνατοί στίχοι πλήρεις ειλικρίνειας και αλήθειας εύστοχοι και περιεκτικοί σε προβληματισμούς παναθρώπινους ανά τους αιώνες.
Η ΜΑ παρουσιάζει στα ποιήματά της την αμφισβήτηση και διαμαρτυρία στις συμβάσεις της κοινωνίας, προσθέτει εικόνες από τη μυθολογία και την παράδοση και σε μερικά ποιήματα έχει λυρική διάθεση. Τονίζει τη ματαιότητα στο ύψος που άγγιξε ο άνθρωπος: «Ο Φαραώ και η σκάλα».
Η ΜΑ μια προικισμένη προσωπικότητα και καλή ποιήτρια με αγάπη για το δίκιο και την ποίηση με την αγωνιώδη κραυγή με τις παραβολές για την ανισότητα και την αδικία, με τη σκληρή ειρωνεία για τους Σιγισμούνδους που βάζουν ψηλά τις πολεμικές ικανότητες. Περνά από τον λαβύρινθο της ερήμου αναδεικνύοντας τον κόκκο της άμμου σε άτομο που στηρίζει μια ολόκληρη κοινωνία που απαρτίζεται από εκατομμύρια κόκκους και δεν μετατρέπεται σε σκόνη να χαθεί στο σύμπαν.
Η ποιήτρια γίνεται τρυφερή και υποκλίνεται στη μητέρα ενώ σφάζει το άδικο και ζυγίζει τη δικαιοσύνη με το χρυσάφι όλου του κόσμου. Φθάνει στην κρίση της εποχής μας ενώνοντας το παρελθόν με το σήμερα και δείχνοντας με το δάχτυλο τη σκανδάλη του αύριο.
Στο τέλος αισιόδοξη χαιρετά την ήλιο και τη ζωή επιστρέφοντας πάντα όπως ο διανοούμενος στο πνεύμα «… την Ιθάκη του νοός…» ένας αιώνιος Οδυσσέας.
Μαρία Καρδάτου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου